میزان آلودگی خوراک دام و طیور به مایکوتوکسین ها در ایران

در این مقاله به تحلیل و بررسی میزان آلودگی خوراک دام و طیور به مایکوتوکسین ها در ایران می پردازیم

سموم قارچی(مایکوتوکسین ها) متابولیت هایی هستند که توسط قارچ های مختلف تولید می شوند. مهم ترین و خطرناک ترین نوع مایکوتوکسین ها آفلاتوکسینها هستند که توسط قارچ آسپرژیلوس تولید می شوند. مایکوتوکسین ها می توانند سبب آلودگی خوراک دام و طیور شده و به چرخه غذایی انسان نیز وارد شوند که باعث ایجاد مشکلات جدی در رشد، تولید مثل و سلامتی خواهند شد.

آلودگی محصولات کشاورزی، خوراک دام و طیور و مواد غذایی به انواع مختلف مایکوتوکسینها جدی است، با این وجود این مشکل در کشور ما به طور گسترده ای نادیده گرفته شده است و صرف نظر از دهه ها تحقیق گسترده، آلودگی خوراک دام و طیور و فراورده های دامی به سموم قارچی، هنوز یک مساله اساسی است. سازمان خوار و بار وکشاورزی جهانی (FAO)  اعلام کرده است که در سراسر جهان، تقریبا در ۲۵٪ از محصولات کشاورزی و مواد اولیه قارچ ها سبب آلودگی خوراک دام و طیور می شوند. شیوه های برداشت غلط محصولات کشاورزی، خشک شدن نامناسب، ضربه خوردن، بسته بندی، ذخیره سازی، و شرایط حمل و نقل به رشد قارچ کمک می کند و رشد و خطر تولید مایکوتوکسین را افزایش می دهد.

نقش نهاده های وارداتی در آلودگی خوراک دام و طیور:

در سال ۱۳۹۶ خبری مبنی بر واردات ذرتهای آلوده به آفلاتوکسین از کشور برزیل، توسط ۱۷ شرکت مختلف به منطقه ویژه بندر امام خمینی گزارش شد. این ذرتها قرار بود در خوراک دام و طیور استفاده شوند.  نمی‌توان گفت که کل محموله‌های ۱۷ شرکت آلوده به قارچ مذکور است و بر این اساس کل محموله برخی از این شرکتها آلوده بوده و در مورد چند شرکت نیز تنها بخشی از محموله  با آلودگی قارچی مواجه بوده است. (خبرگزاری تسنیم ۱۵ اسفند ۱۳۹۶). همچنین در سال ۱۳۹۳ نیز خبرهایی از ورود محموله ۲۲۰۰۰ تن ذرت منتشر شد که آلوده به آفلاتوکسین بودند و با توجه به خطر آلودگی خوراک دام و طیور تا مدتها در انبارها باقی ماندند.

در کشور برزیل یک بررسی بر روی آلودگی خوراک دام و طیور در منطقه ریودوژانیرو انجام شد که نشان می داد بیشترین میزان آلودگی به قارچ های پنیسیلیوم(۲۶/۴۱ درصد)، آسپرژیلوس بین (۳۳/۳۳ درصد)، و فوازیوم (۶۳/۲۳درصد) بوده است. در این بررسی آلودگی آفلاتوکسین B1 در حد ۲/۱ تا ۵/۱۷میکروگرم در گرم، فومونیسین بین ۵/۱تا ۵/۵ میکروگرم در گرم و زیرالنون بین ۱/۰ تا ۷ میکروگرم در گرم بود.

با توجه به اینکه قارچ ها برای رشد نیاز به محیط های گرم و مرطوب دارند، در اکثر کشورهای مهم تولید کننده نهاده ها(برزیل، آرژانتین، هندوستان، آمریکا و… )، ریسک آلودگی خوراک دام و طیور زیاد است و خطر آلودگی نهاده های وارداتی از این کشورها به مایکوتوکسین ها وجود دارد. با توجه به خطر آلودگی خوراک دام و طیور از طریق نهاده های وارداتی، باید برای رفع این مشکل اقدامات کنترل کیفیت به صورت جدی رعایت شود.  

برای مثال در کشور هندوستان که یکی بزرگترین تولید کنندگان نهاده های خوراک دام و طیور است، طی یک طرح جامع میزان آلودگی خوراک دام و طیور و نهاده ها به مایکوتوکسین های مختلف، دان مرغداری ها، کارخانه های تولید خوراک دام و طیور و مواد اولیه تولید خوراک مورد بررسی قرار گرفته است.

برای انجام این طرح نمونه هایی از مرغداری ها و کارخانه های تولید خوراک دام و طیور جمع آوری شد و آنالیز مایکوتوکسینها به روش TLC سریع برای چندین سم انجام شد. نتایج حاصله در جدول زیر آمده است.